نقش امام رضا(ع) در جلوگیری از تشتت در جامعه خودی
تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۸۲۲۶۸
مسئله وحدت و همگرایی در میان مسلمانان، پیش از آنکه دستوری وحیانی باشد، امری عقلانی است و بیش از آنکه مطلوبی دینی باشد، ضرورتی عینی است؛ چراکه وحدت و همدلی در نظام اجتماعی اسلام تداوم حاکمیت وحدت در نظام تکوین و تشریع است و نه‌تنها وحدت ریشه در عقاید مسلمانان دارد که حیات آنان و تاریخ درخشان امت اسلامی بر آن استوار است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تلاش امام رضا(ع) در رفع اختلاف میان عرب و عجم
هر چند غرور ملّی و احساس وطن‌دوستی از ویژگی‌های طبیعی و ذاتی هر انسان است و حتی گاه انسان به دلیل داشتن این احساس ستوده می‌شود، ولی ممکن است این ویژگی مانند دیگر خصلت‌های نهفته در وجود انسان دچار افراط و زیاده‌روی شود که در این صورت آدمی را از منطق و تعقل دور می‌کند و در وادی تعصب و بی‌بصیرتی رها می‌سازد. تعصب خشک عربی در جاهلیت که دیگر اقوام و نژادها را اسیر نژاد خود می‌پنداشتند، گواهی بر این افراط‌گری‌هاست.
هر چند پیامبر اکرم(ص) در طول رسالت خود با این تفکر غلط مبارزه کرد و با سخنانی مانند: «ألا إنّ ربّکم واحدٌ، ألا و إنّ أباکم واحد، ألا لا فَضلَ لِعربیٍّ علی عَجَمیٍّ»؛ تا حدودی این حس جاهلی را تعدیل کرد. اما پس از رحلت آن حضرت بار دیگر احساس نژادپرستی و ناسیونالیسم عربی در میان برخی عرب‌ها زنده شد و اندیشة برتری عرب بر عجم قوت گرفت.
پیش از آنکه اسلام وارد ایران شود، عرب‌ها نه‌تنها با اتهام بی‌ایمانی ایرانیان، از آنان فاصله می‌گرفتند، بلکه پس از ورود اسلام به ایران نیز حس نژادی عرب‌ها نسبت به ایرانیان مسلمان کم نشد. آنها در ابراز حس ناسیونالیستی خود نسبت به ایرانیان تا آنجا پیش رفتند که اسلام ایرانیان را انکار می‌کردند و می‌گفتند: ایرانیان دین اسلام را نپذیرفته‌اند و آنچه دارند آمیخته‌ای از آیین زرتشت و اسلام است. (اشعری، المقالات و الفرق، ص61)
نامة معاویه به زیاد بن ابیه، والی فارس و خوزستان بیانگر گوشه‌ای از تعصب عربی به ایرانیان است که از دوران جاهلی باقی مانده بود. او در قسمتی از نامة خود، تعصب خود به ایرانیان را چنین ابراز کرده، می‌گوید:
قومی که به نام موالی در میان امت اسلام به سر می‌برند و قوم فارسی نام دارند، باید طوری کوبیده شوند که هرگز نتوانند سر بلند کنند. در تقسیم خواربار تا می‌توانی از سهمشان بکاهید. مراقب باش که عجم‌ها هرقدر هم صالح و متقی باشند، بر صفوف جماعت در نماز پیشنمازی نکنند و در نماز جماعت در صف اول قرار نگیرند، مگر آنکه عدة اعراب برای تکمیل صفوف کافی نباشد. آنها هرچند در فقه و قرآن دانشمند باشند، بر مسند قضا ننشینند، و بر هیچ شهری از شهرهای اسلام حاکم نشوند، و در معابر بر عرب‌ها تقدم نجویند. (هلالی کوفی، کتاب سلیم بن قیس، ص 282)
جرجی زیدان در خصوص تعصب جاهلی عرب‌ها به عجم، می‌گوید:
اعراب با موالی در یک ردیف راه نمی‌رفتند و موالی حق نداشتند برای خود کنیه انتخاب کنند، علاوه بر این عرب‌ها موالی را «علوج» به معنای نادان و خدانشناس می‌خواندند و با آنان مثل بنده و غلام رفتار می‌کردند. (جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلامی، ص 229 تا 230).
این را نیز بیفزاییم که تعصب جاهلی و حس ناسیونالیستی یک‌سویه نبوده و این‌طور نبود که تنها عرب‌ها به ایرانیان تعصب داشته باشند، بلکه ایرانیان نیز به دلیل جسارت‌هایی که از عرب‌ها دیده بودند، کم‌وبیش حس نژادی و قومی نسبت به آنها داشته و آن را در رفتار اجتماعی‌شان بروز می‌دادند، لیکن حضور امام رضا(ع) در ایران و برخورد محبت آمیز آن حضرت با ایرانیان موجب شد هم عرب‌ها نسبت به ایرانیان و ایمان آنان تجدید نظر کنند و دست دوستی به سوی آنان دراز کنند و هم ایرانی‌ها آموزه‌های ایرانی‌گری و تعصب خود نسبت به عرب‌ها را کنار بگذارند و به‌جای آن، اسلام را به عنوان هویت اصیل همة ملت‌های مسلمان مبنای اندیشه و رفتار خود قرار دهند و دست دیگر مسلمانان را از عرب و غیر عرب، بفشارند.
به دنبال این دوستی و کنار گذاشتن تعصب نژادی و ایرانی بود که نه‌تنها ایرانیان، مهاجرانِ مسلمان عرب‌زبان را در سرزمین خود تحمل کردند و در برابر آنها عکس‌العمل نشان ندادند، بلکه به سادات مهاجر با دید احترام‌آمیز نگریستند و برای آنان احترامی ویژه قائل شدند.
جلوگیری از تشتت در جامعة خودی
آنچه که مسلم است امام رضا(ع) به ولایتعهدی مأمون رضایت داد و رسماً آن را پذیرفت، اما افزون بر عباسیان، دوستان و اصحاب آن حضرت نیز با پذیرش ولایتعهدی آن حضرت مخالف بودند، مخالفت عباسیان به این دلیل بود که آن خلافت را در معرض خطر می‌دیدند، مخالفت دوستان به این دلیل بود که پذیرش ولایتعهدی از سوی امام را نوعی تمایل آن حضرت به دنیا می‌دانستند که از نظر آنها نوعی انحراف تلقی می‌شد. آنها می‌گفتند: چرا امام از مقام خود تنزل کرده و به همکاری با حکومت جائر رضایت داده است، ولی آنگاه که امام ورود خود به دستگاه حکومت را با شرط عدم دخالت در امور جاری کشور و عدم عزل و نصب‌ها همراه کرد، هردو گروه از مخالفت با امام عقب‌نشینی کردند.
عباسیان و کارگزاران حکومتی به این دلیل از مخالفت با امام رضا(ع) دست برداشتند که با شرط عدم دخالت امام در امر حکومت، مطمئن شدند که با ورود امام به دستگاه خلافت، حکومت به خطر نمی‌افتد. و امّا اینکه دوستان امام از مخالفت با آن حضرت عقب‌نشینی کردند به این دلیل بود که با شرط یادشدة امام، اطمینان حاصل شد که آن حضرت در آمدن به ایران و ورود به دستگاه خلافت عباسی مجبور بوده است.
فرهنگ شیعی و وحدت سرزمینی در ایران
مطابق اسناد تاریخی، تشیّع تا زمان امام رضا(ع) دچار اختلاف و فرقه‌گرایی شده بود، اما با ورود امام رضا(ع) به خراسان و حضور آن حضرت در میان مردم و نیز با هجرت گروهی از سادات و امامزادگان که به دنبال عزیمت آن امام به ایران صورت گرفت، زمینة تحکیم فرهنگ تشیّع در ایران فراهم گردید.
استدلال‌های روشن آن حضرت در تبیین امامت و بروز برجستگی او در مناظره با دیگر متکلّمان اسلامی و غیر آن، تأکید مجددی بود تا همه دور شمعِ وجود او گرد آیند و هم‌بستگی خود را تحکیم بخشند. درست به این دلیل بود، شیعیانی که امامت آن حضرت را به عنوان هشتمین امام پذیرفته بودند، امامت دیگر امامان پس از او را نیز قبول کردند. این بود که رفته‌رفته فرهنگ شیعی در ایران توسعه یافت و زمینة هم‌بستگی ایرانیان فراهم آمد.
از آنجا که با حضور امام رضا(ع) حقیقت هویت ایرانی با هویت شیعی عجین گردید و وحدت فرهنگی میان ایرانیان به وجود آمد، شالودة تحول و تکامل هویت ملی در قرن‌های بعدی ریخته شد. این تحوّل بود که از یک‌سو، ایدة سکولارسازی در ایران با شکست مواجه شد و مخالفان فرهنگِ شیعی ناکام ماندند. از دیگر سو، عشق به امام علی(ع) و فرزندان او و نیز نیروی برگرفته از فرهنگ عاشورا، ایرانیان را به آزاده‌ترین مردم تبدیل کرد و لقب حق‌طلبی و آزادی‌خواهی را به آنان بخشید.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: آن حضرت امام رضا ع عرب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۸۲۲۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند